Fobie, wat is het en wat kun je eraan doen?

Wat is een fobie precies?

Als je last hebt van een hevige angst voor een dier, een voorwerp of (een) bepaalde situatie(s), en als die angst je dagelijkse leven ernstig belemmert terwijl je beseft dat het eigenlijk overdreven of onredelijk is, dan spreken we van een fobie. Een confrontatie met dat wat je vreest, roept klachten op als hartkloppingen, maar ook trillen, zweten of misselijkheid. Zelfs alleen al het denken eraan, kan enorm veel spanning oproepen. Mensen met een fobie vermijden daarom vaak de situaties waarin ze angstig zouden kunnen worden, en daardoor kunnen ze erg beperkt raken in wat ze nog kunnen doen. Een fobie voor honden kan bijvoorbeeld al snel leiden tot het vermijden van het park, het bos en het strand, maar uiteindelijk ook tot het helemaal de straat niet meer op durven (zeker als de buurman een hond heeft!).

Er bestaan veel verschillende soorten fobieën. Psychologen onderscheiden de volgende categorieën:

  1. Straatvrees (agorafobie): de angst om ergens te zijn waar je niet weg kunt of waar geen hulp zou zijn als je een paniekaanval krijgt, bijvoorbeeld buiten op straat, terwijl je in de rij staat in de supermarkt of in de file, of in een theater, op de markt, in het zwembad, enzovoort.
     
  2. Sociale fobie: de angst voor sociale contacten, bijvoorbeeld omdat je vreest uitgelachen of afgewezen te worden, of omdat je bang bent om dicht te slaan, te gaan blozen of te gaan stotteren. Sociale fobie wordt ook wel gezien als extreme verlegenheid. Vaak speelt het minder als je mensen eenmaal hebt leren kennen. Sociale fobie kan er toe leiden dat het moeilijk is om een relatie aan te gaan, maar kan er ook toe leiden dat je problemen ervaart in je opleiding of carrière. Een presentatie moeten geven kan bijvoorbeeld leiden tot paniekaanvallen en slapeloze nachten, en tot een ziekmelding op de dag dat het zou moeten plaatsvinden.
     
  3. Specifieke (of enkelvoudige) fobie: de angst voor een specifieke situatie of een specifiek voorwerp, dier of persoon. De specifieke fobie wordt vaak onderverdeeld in verschillende soorten:
    - dierfobie (angst voor spinnen, honden, slangen, wespen, katten, etc)
    - fobie voor natuurverschijnselen: (angst voor onweer, water, storm, etc)
    - situationele fobie: (angst voor hoogte, de lift, vliegtuig of andere vervoermiddelen, tunnels, afgesloten ruimtes, etc)
    - medische fobie (angst voor bloed, braken, tandarts, injecties, etc)

Als je meerdere fobieën hebt, lees dan ook eens over angst en paniek

Hoe ontstaat een fobie?

Een fobie kan op verschillende manieren ontstaan. Soms is er een duidelijke aanleiding voor: angst voor autorijden na een ongeluk, angst voor honden nadat je gebeten bent, etc. Maar er zijn ook mensen die nooit door een hond zijn gebeten en er toch verschrikkelijk bang voor zijn. En er zijn mensen die wel door een hond zijn gebeten, maar die er totaal geen angst voor hebben. Een nare ervaring op zich is dus niet de volledige verklaring voor een fobie.
Uit onderzoek blijkt dat sommige mensen gevoeliger zijn dan anderen voor (het ontwikkelen van) angstklachten zoals fobieën en paniek. Je kunt de verschillen vaak al bij kleine kinderen zien: de één schrikt bij een hard geluid en begint te huilen, de ander vindt het interessant en gaat op onderzoek uit. Dat is dus aangeboren.

Maar uit onderzoek blijkt ook dat mensen die zijn opgegroeid bij ouders die angstig zijn, vaak zelf ook meer angstklachten ontwikkelen. Dit geldt ook als je opgroeit bij mensen die niet je biologische ouders zijn! Het is dus ook een kwestie van opvoeding.

Kortom: nare ervaringen, genetische aanleg en opvoeding bepalen samen of je een fobie ontwikkelt of niet.

Wat kun je eraan doen?

Het belangrijkste is om je te realiseren dat je deze angst niet hoeft te hebben, en dat die jouw leven dus ook niet zo hoeft te beheersen zoals die dat nu doet. Dit besef, het feit dat je weet dat deze angst niet nodig is, is een eerste stap naar een oplossing van je probleem. Sommige mensen weten dit eigenlijk al als ze de spreekkamer van de psycholoog binnen komen, voor anderen is dit de eerste stap: ga eens onderzoeken hoe gevaarlijk / bedreigend het nu echt is (dus: hoe vaak worden er mensen door honden gebeten, of hoe vaak storten vliegtuigen neer?). De eerste stap is dus: weten.

De tweede stap is: ervaren. Want je hoofd kan nu wel weten dat die angst niet reëel is, maar je lichaam reageert er nog steeds op! Je gaat dus een stappenplan opstellen om je vermijding te doorbreken en om (in kleine stapjes!) te wennen aan datgene wat jou zo angstig maakt. Zoals de vermijding zich (meestal) stapsgewijs heeft ontwikkeld, zo ga je die nu ook weer doorbreken.

De derde fase is onderhoud. Je hebt je fobie (grotendeels) overwonnen, je kunt je leven weer leven zoals andere mensen dat doen, zonder dat je hoeft te vermijden. Je durft je angst onder ogen te zien. Je zult je er wel van bewust moeten blijven dat de angst weer de kop op kan steken, door een nare ervaring of doordat je wat minder lekker in je vel zit. Sommige mensen ontwikkelen in de loop van de tijd een andere angst. Het is dus heel belangrijk om alert te blijven op signalen van angst en vermijdingsgedrag.

Neem contact met ons op als je vragen hebt over behandeling bij fobie of als je een afspraak wilt maken.