Angst en paniek, wat is het en wat kun je eraan doen?

Wat is angst en paniek precies?

Angst is een normaal gevoel wat de meeste mensen wel eens ervaren. Je bent bang voor een dreigend gevaar, je vreest dat iets niet goed zal aflopen. We spreken pas van een angststoornis als de angst je leven belemmert: je bent een groot deel van de dag bezig met de prikkels die jou angst aanjagen, je vermijdt situaties die je lastig vindt en je overschat de kans dat de dingen die je vreest daadwerkelijk zullen gebeuren.

Een paniekaanval betekent dat je naast die intense angst ook last hebt van verschillende lichamelijke symptomen: hartkloppingen, zweten, trillen of beven, versnelde ademhaling en benauwdheid (hyperventilatie), druk op de borst, misselijkheid of maagpijn, duizeligheid en een gevoel van flauwvallen, het warm of juist koud krijgen. Tijdens zo’n paniekaanval hebben veel mensen de angst om dood te gaan of gek te worden of de controle over zichzelf volledig kwijt te raken.

Naar schatting heeft 3 op de 5 mensen gedurende zijn leven wel eens een paniekaanval, we spreken pas van een paniekstoornis als deze aanvallen vaker terugkomen en gepaard gaan met veel gepieker daarover.

Fobieën en de post-traumatische stress-stoornis behoren ook tot de angststoornissen.

Hoe ontstaan angst en paniek?

Angst en paniek ontstaan waarschijnlijk door een combinatie van biologische en psychosociale factoren. Uit onderzoek blijkt dat sommige mensen in hun hersenen gevoeliger zijn voor angst, spanning en schrikreacties dan anderen. Daaruit kan zich een angststoornis ontwikkelen. Het is een aangeboren, genetisch bepaalde gevoeligheid.
Als je bent opgegroeid met, of bent opgevoed door, mensen met een angststoornis, heb je ook meer kans om een angststoornis te ontwikkelen. De angst en paniek zijn dan dus aangeleerd.
Angst en paniekreacties kunnen ook ontstaan door een samenloop van omstandigheden. Bijvoorbeeld iemand gaat naar een sollicitatie. Het is een warme dag en ze stapt in een heel volle trein. Ze is nogal gespannen want er hangt veel van dit gesprek af, en daardoor heeft ze ook niet zo goed gegeten vanmorgen. Door deze combinatie van factoren zou ze flauw kunnen vallen, en vanaf dat moment het reizen met de trein gaan vermijden.

Wat kun je eraan doen?

In de eerste fase van de behandeling is bewustwording het belangrijkst. Om goed in kaart te krijgen in welke situaties de angst en paniek opkomen, ga je een dagboek bijhouden. Je moet leren hoe paniek en angst in elkaar zitten. Angst bestaat uit lichamelijke en geestelijke factoren, en die beïnvloeden elkaar. Dus je voelt bijvoorbeeld iets raars in je lichaam en je denkt meteen: ‘Het zal wel een hartaanval zijn’, en dat leidt dan tot een paniekaanval. Of andersom, je moet iets doen wat je moeilijk vindt en je denkt: ‘Dat lukt me nooit!’, waardoor je begint te trillen en te zweten.

In de tweede fase is het dan ook belangrijk om de lichamelijke factoren aan te pakken, door bijvoorbeeld ontspannings- en ademhalingsoefeningen, werken aan je conditie en aan een gezonde leefstijl.

De derde stap is om het angstige denken te doorbreken. Je wordt je bewust van de rampscenario’s in je hoofd, gedachtenfouten en irreële verwachtingen en je leert om realistischer te denken en je verwachtingen bij te stellen. In deze fase ga je stapsgewijs steeds meer de confrontatie aan met je angsten. Het doel is tenslotte dat je het leven weer aankunt, zonder dat je bij moeilijke of vervelende situaties meteen in paniek schiet.

Psychologen zijn geen artsen en mogen dus ook geen medicijnen tegen angsten (kalmeringsmiddelen, antidepressiva) voorschrijven. Psychologen zullen over het algemeen aanraden om eerst te starten met therapie, medicatie kan altijd nog. Veel mensen vinden het ook prettig om het ‘op eigen kracht’ te doen, dus zonder pillen. Helaas is dat niet altijd mogelijk: als de klachten erg lang duren, ondanks je inzet in de therapie, dan zullen we je huisarts vragen om toch medicatie voor te schrijven.

Neem contact met ons op als je vragen hebt over behandeling bij angst en paniek of als je een afspraak wilt maken.