Schijncontrole
13 oktober 2015
- door Janneke Rienstra
In de praktijk begeleid ik veel cliënten die een burn-out hebben / overspannen zijn. Een cliënt van mij zit midden in het proces om haar werkzaamheden weer langzaam op te pakken na een burn-out. Zij komt tijdens dit proces tot allemaal inzichten. Onderstaand stuk over ‘schijncontrole’ heeft zij naar mij gemaild. Een heel treffend stuk, waar veel mensen die een burn-out hebben (gehad) of overspannen zijn (geweest) veel in zullen herkennen en aan kunnen hebben.
De grootste vijand van een burn-outpatiënt is volgens mij de gewoonte om controle te willen hebben. Sterker nog, ik denk dat dat de belangrijkste oorzaak is van een burn-out. Je noemt jezelf gewoon een controlefreak, je houdt gewoon van opgeruimd, je denkt nou eenmaal altijd vooruit. Maar in het leven gebeuren nou eenmaal (vrijwel altijd) dingen die je niet onder controle hebt of kunt krijgen. En hoe langer je probeert dat te controleren of hoe heftiger de emoties die daarbij een rol spelen, hoe groter de kans op een burn-out. Want er komt onvermijdelijk een moment waarop het knapt, omdat er namelijk nooit een punt komt waarop je ook daadwerkelijk alles onder controle hebt.
Om die schijncontrole te hebben, heb je allerlei maniertjes bedacht: wat je eet, hoe laat je altijd eet, hoe je eet, hoe vaak je sport, wanneer je altijd je huis schoonmaakt, de manier waarop je alles altijd tot in de puntjes voorbereid, het maakt eigenlijk niet uit wat of hoe. Iedereen heeft daar zijn eigen regeltjes en houvast in gevonden. En begrijp me niet verkeerd, dat is op zich helemaal niet erg! Iedereen vindt het fijn om een bepaalde vorm van houvast te hebben. Maar als je merkt dat je steeds extremer wordt in het volgen van je eigen regels, steeds geïrriteerder raakt als het niet gaat zoals je gepland had, steeds meer regeltjes en houvast nodig hebt om ‘normaal’ te kunnen functioneren, dan gaat het niet goed. Dan is het oppassen geblazen.
Misschien is een burn-out wel vergelijkbaar met de dertigerscrisis of de midlifecrisis. Sommige mensen krijgen zo’n crisis of kantelpunt nooit, omdat zij bijvoorbeeld weinig heftige dingen in hun leven hebben meegemaakt. Of omdat ze heel gedoseerd met de zaken om kunnen gaan. Of omdat ze gewoon heel luchtig, vrolijk en blij zijn van zichzelf en van nature niet bang zijn voor het onbekende. En sommige mensen steken hun hele leven heel lang hun kop in het zand. Dat kan ook.
In ieder geval zit de reparatie van de burn-out hem volgens mij in het doorbreken van alle denkpatronen die je jezelf omtrent controle eigen hebt gemaakt. Stap voor stap alle regeltjes weer doorbreken. Elke gewoonte kun je weer afleren. En je komt er gaandeweg achter dat je helemaal niet bang hoeft te zijn. Er gebeurt niks als je op een ander tijdstip eet, of je sporten één keertje overslaat. Het maakt allemaal niet uit. Het gaat om hoe jij ermee omgaat. Schrik je ervan en probeer je meteen een oplossing te vinden om het onder controle te krijgen? Of kijk je even naar wat er gebeurt als je het even op zijn beloop laat. Het durven loslaten. Je kunt altijd nog ‘ingrijpen’.
Reacties
Sylvia, 13 oktober 2015 - Goed geschreven! Heel herkenbaar voor zeer veel mensen denk ik. Ik lees momenteel een boek van Brené Brown 'gelukkig ben ik niet de enige; maak van schaamte en kwetsbaarheid je kracht'. Ook hierin staat veel over de perfectie die we van ons zelf eisen. Het 'alles onder controle' moeten hebben en de schaamte als we vinden dat we hier niet aan voldoen. Er zijn nogal wat gebieden in ons leven die we perfect moeten (willen?) hebben. Denk maar aan je werk, je huis(houden) het opvoeden van kinderen, je sociale leven, uiterlijk etc.. Schaamte over onze imperfectie houdt ons geïsoleerd en zet ons aan tot harder werken, verbetertrajecten, innerlijke kritiek en ja je stevent zo af op een burn-out.
Compassie en verbondenheid (weten dat je niet de enige bent waarbij dingen soms mislukken of anders lopen dan je had gepland of bedacht), zijn helpende factoren aldus Brené Brown. Ben nog niet heel ver in het boek, maar ben er wel al enthousiast over. Doet mij ook weer blij zijn met de opkomst en (her) ontdekking van mindfulness. Deze (niet-oordelende en vriendelijke) manier van in het leven staan kan veel tegenwicht bieden in de bovenbeschreven processen waar we (bijna?) allemaal tegen aan lopen in deze veeleisende (helaas vaak op prestatiegerichte) maatschappij.
SP3 is een praktijk voor praktische psychologie. De werkwijze is oplossingsgericht en doeltreffend, de psychologen zijn nuchter: we houden het praktisch en concreet. Dat past goed bij de mentaliteit van de stad Rotterdam: handen uit de mouwen, aanpakken!
Lig jij er ook wakker van? Stress, relatieproblemen of midlifecrisis... Wij hebben de oplossing voor slapeloze nachten: download nu (gratis) het ebook Praktische psychologie - slapen